“Cẩm nang Xanh”: Tình bạn cảm động vượt lên định kiến chủng tộc

 “Cẩm nang Xanh” nói về một tình bạn vượt lên định kiến xã hội trong những năm 1960

Trong giới văn nghệ sĩ nước Mỹ vào thập niên 1960, Don Shirley (Mahershala Ali) là một trường hợp đặc biệt. Ông không chỉ là thiên tài piano cổ điển từng được đào tạo ở tận Liên Xô xa xôi, mà còn sở hữu tấm bằng tiến sĩ tâm lý học và nói thành thạo rất nhiều thứ tiếng. Tài năng và danh tiếng giúp Don Shirley có một cuộc sống đáng mơ ước trong căn hộ xa hoa nằm ngay phía trên Thính phòng Carnegie nổi tiếng, và cả những người bạn quyền lực trong chính trường nước Mỹ như anh em Tổng thống John F. Kennedy - Tổng chưởng lý Robert Kennedy. 

Nhưng dù có tài hoa đến đâu, dù có giàu sang đến mấy, Don Shirley vẫn phải chấp nhận một sự thật rằng, làn da màu đen của bản thân vẫn khiến mình trở thành nạn nhân của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc trong quãng thời gian này. Đặc biệt, tại các bang miền Nam của nước Mỹ - quê hương của phe thất trận trong cuộc Nội chiến Hoa Kỳ vì cố níu kéo chủ nghĩa nô lệ, người da đen vẫn bị phân biệt đối xử một cách tệ bạc. Tình hình những năm 1960 chẳng khác thế kỷ XIX là bao, khi có những nô lệ da màu vẫn phải oằn mình phục vụ chủ đồn điền là người da trắng.

Dù giàu sang và có học thức, Don Shirley vẫn lạc lõng giữa những định kiến dành cho người da màu

Do đó, khi Don Shirley quyết định lên đường cùng hai nghệ sĩ da trắng khác trong nhóm tam tấu của mình là Oleg (Dimeter Marinov) và George (Mike Hatton) để thực hiện chuyến lưu diễn xuyên qua các bang miền Nam nước Mỹ, ông cảm thấy bản thân cần có một người tài xế đủ tin cậy trên những cung đường, đủ mạnh mẽ để giúp mình vượt qua trở ngại chắc chắn sẽ nảy sinh từ nạn phân biệt chủng tộc.

Người được Don Shirley thuyết phục để đảm nhận vị trí khó khăn ấy là Frank “Tony Lip” Vallelonga (Viggo Mortensen). Vốn là nhân viên “bảo an” tại hộp đêm nổi tiếng Copacabana của thành phố New York, người đàn ông gốc Italy đột ngột thất nghiệp vì nơi làm việc phải đóng cửa để sửa chữa, trong khi người vợ Dolores (Linda Cardellini) và hai con trai đang rất cần những đồng tiền lương của Frank để trang trải cuộc sống.

Chẳng thể đi cầm hết đồ đạc để trả tiền thuê nhà, và cũng không muốn đảm nhận những phi vụ mờ ám của nhóm người đồng hương, Frank Vallelonga cuối cùng đành miễn cưỡng nhận lời Don Shirley. Anh quyết định xa vợ con trong vòng hai tháng, để rong ruổi trên những nẻo đường miền Nam nước Mỹ cùng người nghệ sĩ piano thiên tài.

Vì để trang trải cho cuộc sống, Tony quyết định trở thành tài xế cho Don trong chuyến lưu diễn tới miền Nam

Gai góc là thế, dạn dày kinh nghiệm với dân giang hồ là thế, nhưng Frank không thể ngờ rằng đây sẽ là chuyến đi bão táp, đặc biệt là với “người hành khách” ngồi phía sau xe, bất chấp việc hai người đã cố gắng làm theo đúng hướng dẫn của “Green Book” - một cuốn cẩm nang phổ biến trong thời kỳ này, liệt kê các quán ăn và nhà trọ chấp nhận người da đen.

Qua từng chặng biểu diễn của Don Shirley, đi sâu từng dặm vào trong lòng miền Nam nước Mỹ, Frank Vallelonga và Shirley nhận ra rằng ngay giữa nước Mỹ hiện đại, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc vẫn còn hiện hữu một cách nặng nề. Đó là nỗi đau đè chặt lên cuộc sống ngột ngạt của những người da đen vốn đã phải chịu đựng quá nhiều khổ đau trong suốt chiều dài lịch sử.

Được đặt trong bối cảnh lịch sử giàu sự kiện, với bộ đôi nhân vật chính có nhiều nét tính cách đặc sắc, Cẩm nang Xanh đã thành công trong việc kể lại một câu chuyện đáng nhớ về chuyến hành trình “khám phá” nạn phân biệt chủng tộc ở miền Nam nước Mỹ của Don Shirley và Frank Vallelonga, và cũng là cuộc hành trình khai phá cho một tình bạn mới mẻ giữa hai con người tưởng chừng không thể khác biệt hơn.

Cuộc hành trình đi đến miền Nam cũng là cuộc hành trình đi đến tình bạn đích thực của Don và Tony

Nhiều khán giả có thể cho rằng những tình huống người da màu trong phim bị kì thị được khắc hoạ một cách quá tay, thế nhưng chính cách thể hiện trực diện như thế này mới phản ánh được một cách chân thực những gì mà họ đã phải chịu đựng. Bối cảnh phim là vào những năm 1960 – khoảng thời gian rất lâu sau Nội Chiến Hoa Kỳ, nhưng người da màu vẫn còn bị đối xử tệ bạc. Họ phải ở những khu xập xệ, không được dùng chung nhà vệ sinh, không được ngồi ăn cùng với người da trắng, thậm chí những nơi vui chơi, giải trí cũng hoàn toàn tách biệt. 

Cuộc sống khi ấy vẫn bất công đến nỗi một người có học thức và xuất thân cao như Tiến sĩ Don Shirley cũng không ngoại lệ. Chỉ khi nào trên sân khấu, trước chiếc đàn piano và chơi những bài nhạc cổ điển, phục vụ nhu cầu giải trí của người da trắng, anh mới nhận được những tràng vỗ tay tán dương của họ. Còn khi bước xuống sân khấu, anh cũng chỉ giống như bao người da màu bình thường khác.

Ở trong cộng đồng của chính mình, đáng buồn thay, Don Shirley cũng không hề được những người cùng màu da tôn trọng hay ngưỡng mộ. Bi kịch của Don chính là, cho dù anh có tài giỏi đến mấy cũng không thể hoà nhập được với giới thượng lưu của người da trắng, và lại vô tình tách biệt mình với người da màu - những người mà lúc bấy giờ hiếm có điều kiện để được học tập và có cuộc sống xa hoa như anh.

Nỗi đau của Don Shirley có lẽ chỉ là một trong hàng vạn những nỗi đau khác mà người da màu đã phải chịu đựng trong suốt chiều dài lịch sử của nước Mỹ. May mắn thay, giữa một xã hội đầy sự kì thị của những con người da trắng tự cho mình là “thượng đẳng”, vẫn còn có những người tốt bụng như Tony. Anh xuề xoà, đơn giản, thậm chí có phần thô lỗ và cộc cằn, nhưng bên trong lại là một con người cực kì tử tế, ấm áp và yêu thương vợ con. 

“Cẩm nang Xanh” gửi gắm nhiều thông điệp sâu sắc về nhân quyền

Thực ra lúc ban đầu, Tony cũng phân biệt người da màu không kém. Nhưng trải qua hành trình đầy bão táp, có cơ hội tiếp xúc và hiểu rõ Don, Tony đã hoàn toàn gạt bỏ được sự kì thị của mình. Anh dần dần yêu âm nhạc và tài năng của Don, học được cách viết thư ngày càng trau chuốt và hoa mỹ. Còn Don cũng học được cách trở thành một người sống tình cảm, bức tường cảm xúc bao quanh anh cũng dần bị đập bỏ. Hai con người hoàn toàn khác biệt cuối cùng lại hoàn thiện nhau và có được một tình bạn tưởng chừng như không thể nào xảy ra được.

Tuy còn mắc nhiều khuyết điểm, nhưng chắc chắn rằng sau khi xem phim, không một khán giả nào có thể phủ nhận sự nghiêm túc và trân trọng dành cho đề tài, dành cho nhân vật lịch sử của Peter Farrelly trong Cẩm nang Xanh. 

Bộ phim “Cẩm nang Xanh” (Green Book) phát sóng vào lúc 12g ngày 14/9 và 7g35 ngày 25/9 trên kênh HBO thuộc hệ thống HTVC. Mời bạn đọc đón xem và theo dõi.